Ինչ տեսակի գաթաներ կան
Գաթան պատրաստում են շերտավոր խմորից և ստանում հայտնի շերտավոր գաթա ասվածը, կամ պատրաստում են մածունով խմորով, որը իր թանձրությամբ և համով հիանալի արդյունք է ստացվում: Գաթաների միջուկը լինում է տարբեր, օրինակ՝ չամիչ ընկույզով գաթա կամ առանց չամիչ ընկույզով, իսկ համը՝ քաղցր և անհամ: Տան զգացումը և մանկության համը կապված են այս զարմանահրաշ խմորեղենի հետ: Երբ լսում ենք գաթա անունը, հիշողությունները համեղ գաթայի բույրերը տեսքով այցելում են մեզ:
Գաթայի հին ավանդությները և պատմությունը
Գաթան, որը խմորեղենի տեսակ է, հին պատմություն ունի։ Այս աղանդերի մասին առաջին հիշատակումը կարելի է գտնել Վարդան Այգեկցու (13-րդ դարի հայ առակագիր և քարոզիչ) «Խոզը և գաթան» առակում։ Նրանք գաթա էին մատուցում անհիշելի ժամանակներից, և ընդունված էր դա անել Տիրոջ ընծայման ժամանակ: Այդ ժամանակ, անշուշտ, մետաղադրամ են դրել գաթայի մեջ, որը մեծ հաջողություն էր խոստանում այն գտնողին։ Հայաստանի որոշ շրջաններում գաթան փռում էին սկուտեղի վրա և դնում ընտանիքի կրտսերի մեջքին և հետո միայն կտրատում։ Հայկական գաթան թխում էին թոնիրում, իսկ հանրապետության որոշ շրջաններում ավանդույթը պահպանվել է մինչ օրս, օրինակ՝ Գառնիում։ Գաթա եփած հայուհիները ճաշատեսակի միջոցով փորձում էին ընտանիքի անդամներին փոխանցել ողջ ջերմությունն ու սերը, որպեսզի նրանց բախտը բերի ողջ տարին։
Գաթայի տեսակները
Մի փոքր ճամփորդություն կատարենք Հայաստանի մարզեր և տեսնենք, թե ինչպես են այն պատրաստվում երկրի տարբեր հատվածներում։ Հիմնական սորտերն են՝
- Արցախյան, որը պատրաստվում է վանիլով խմորով
- Ստեփանավանի գաթա, որը լցոնվումը նույնն ձև ինչ Արցախինը
- Կարակիլիս (Կիրովական), որը պատրաստվում է վտանգավոր եղանակով։
- Երևանյան գաթայի համար, օրինակ, միջուկը տապակում են և կտորների կտրում հատուկ ֆիգուրավոր դանակով։
- Գյումրին պատրաստվում է Երեւանի պես, միջուկի մեջ միայն շաքարավազ չի դրվում։ Իսկ շատ տնային տնտեսուհիներ միջուկին ավելացնում են ընկույզ, նուշ և նույնիսկ չամիչ, իսկ համեմունքներից՝ հիլ ու դարչին։
Գաթան մատուցում են մածունի և լեռնային խոտաբույսերի թեյի հետ, այն կարելի է երկար պահել և նույնիսկ սառեցնել։
Ամենահայտնի գաթաներից է գավառի գաթան: Որի պատրաստման մեթոդը հայտնի է բոլորին: Պարզապես միջուկ քսելու պահին եղեք ուշադիր: Վերցրեք խմորի մի մասը և զգուշորեն գրտնակեք։ Խմորը քսել 2 ճաշի գդալ հալած կարագով։ Այնուհետև վերցրեք միջուկի մի մասը և զգուշորեն քսեք խմորի մակերեսին։ Խմորը ծալեք փոքր քառակուսու մեջ և մի կողմ դրեք։ Նույնը արեք խմորի մնացած երկու մասերի հետ։ Եվ հետո բոլոր երեք մասերը նորից գրտնակում ենք և քսում միջուկը, քանի որ ունենք 3 մաս խմոր և 6 մաս միջուկ։ Դրանից հետո արդեն խմորի յուրաքանչյուր մասը գրտնակել կլոր գաթայի տեսքով։ Ձվով քսել, պատառաքաղով նախշ քսել և թխել 180 С ջերմաստիճանում մինչև ոսկե դարչնագույնը:
-
-
